Zamki Krzyżackie

Spośród zakonów rycerskich obecnych od średniowiecza w naszym rejonie liczyły się trzy: Templariusze, Joannici i Krzyżacy. Na dzisiejszych terenach Polski obecne były wszystkie trzy, chociaż jedynie Joannici i Krzyżacy wyraźniej zaznaczyli swoją obecność.

Krzyżacy byli jedynym zakonem, który utworzył własne państwo, pod bokiem Królestwa Polskiego. Jakie to miało reperkusje, wszyscy wiemy. Krzyżacy byli zakonem utworzonym dość późno, kiedy państwa europejskie i zakony rycerskie powoli wycofywały się z Ziemi Świętej. Z tego powodu szukali swojej szansy poprzez utworzenie własnego państwa na ziemiach podbitych pogan. Próbowali na Węgrzech, ale zostali stamtąd wypędzeni. Do drugiej próby podeszli lepiej przygotowani, a druga próba to był podbój Prus. Krzyżacy przybyli na zaproszenie księcia mazowieckiego Konrada, który nie mógł sobie poradzić z najazdami sąsiednich plemion pruskich. Konrad nadał im ziemię chełmińską i michałowską, jako bazę do przyszłych podbojów. Krzyżacy uzyskali poparcie papieża dla utworzenia państwa na podbitych ziemiach i po kilkunastu latach przygotowań ruszyli do podboju. Początkowo poruszali się wzdłuż prawego brzegi Wisły, później na wschód wzdłuż zalewu Wiślanego. Wgłąb terytorium Prusów ruszyli później. Na zdobytych ziemiach budowali początkowo drewniane zamki z ziemnymi umocnieniami, zazwyczaj na miejscu pruskich grodów. Była to szybka i tania metoda umacniania się na zdobytych terenach. A trzeba było się umacniać, bo Prusowie nie próżnowali i próbowali odbić swoje ziemie.

Z czasem Krzyżacy zagospodarowywali podbite ziemie, sprowadzali osadników, lokowali wsie i miasta. Zaczęli budować również zamki murowane. Wykształcił się typ zamku krzyżackiego zwany kasztelowym. W zależności od potrzeb zamek krzyżacki mógł mieć od jednego do czterech skrzydeł zbudowanych wokół wewnętrznego dziedzińca. Te strony dziedzińca, które nie miały skrzydeł zamykano murem kurtynowym. Większe zamki były siedzibą komturów i były zazwyczaj klasztorami, więc miały 3, a najczęściej cztery skrzydła. Taki typowy zamek musiał mieć pokój komtura, kapitularz (sala narad), refektarz (jadalnia), dormitorium (mieszkanie braci rycerskich), kaplicę. Były to pomieszczenia lokowane zazwyczaj na pierwszym piętrze. Parter zarezerwowany był dla pomieszczeń pomocniczych, wyższa kondygnacja przeznaczona była na zbrojownię i magazyn zapasów. Mniejsze zamki strażnicze miały zwykle 1-2 skrzydła i mieszkało w nim najwyżej kilku braci.

Takim typowym zamkiem kasztelowym jest zamek krzyżacki w Nidzicy. Był to zamek prokuratora krzyżackiego, który zaczęto budować w 1370 roku, a zakończono ok.1409. Zamek został zajęty przez wojsko polskie w czasie wojny 1410 roku i zdobyty w 1414 roku. Zamek był zdobywany w późniejszych wojnach, dewastowany, odbudowywany, przebudowywany, rozbudowywany. Zdewastowany przez napoleońskie wojska, był później siedzibą sądu i więzienia. W czasie II wojny światowej został zbombardowany przez wojska radzieckie. Odbudowano go po wojnie i dzisiaj jest siedzibą muzeum.